در سال‌های اخیر و بخصوص در دو سال گذشته، برخی شرکت‌های ایرانی اقدام به تهیه و انتشار گزارشات سالانه خود نموده‌اند که اقدامی مثبت و رو به جلو محسوب می‌شود. با توجه به اهمیت این گزارشات در محیط تجاری کشور و تاثیرگذاری آنها در رفتار سرمایه‌گذاران، فعالان اقتصادی و مصرف‌کنندگان، سوبازار در نظر دارد در سلسله گزارشاتی به تحلیل این گزارشات پرداخته و نقاط قوت و ضعف هر یک را بررسی نماید. این تحلیل‌ها صرفا به ساختار گزارشات پرداخته و محتوای گزارش‌ها را شامل نخواهند شد.

لازم به ذکر است کلیه اطلاعات ارائه شده، حاصل بررسی گزارشات موجود در بازار ایران و جهان توسط کارشناسان سوبازار بوده و سوبازار بر اساس منابع رسمی به بررسی این داده‌ها پرداخته است. همچنین موارد تحلیلی گزارش‌ها، لزوما به منزله قطعی بودن این نظرات نیست و صرفا نظر تخصصی کارشناسان سوبازار می‌باشند.

گزارش سال 1398 دیجی‌کالا

دیجی‌کالا گزارش سال 1398 خود را به عنوان اولین گزارش خود در 116 صفحه منتشر کرد. این گزارش یک مقدمه 14 صفحه‌ای و شش فصل با عناوین زیر دارد:

1. رفتار کاربران
2. بازخورد مشتریان
3. بازارگاه و کسب و کارهای ایرانی
4. زیرساخت تکنولوژی
5. محصولات و برندها
6. دیجی‌کالا در سال 1398

با یک نگاه کلی به این گزارش مشخص است که گزارش برای عموم مردم و با دید تبلیغ غیرمستقیم تهیه شده است. از ظاهر گزارش که با رنگ‌بندی‌های شاد و گرافیک عامه‌پسند طراحی شده تا محتوای برخی صفحات که با مایه طنز پرداخته شده‌اند، می‌توان به این هدف تهیه‌کنندگان پی برد. هر چند در برخی صفحات، اطلاعات ارزشمندی در مورد فضای کلی خرده‌فروشی آنلاین در ایران ارائه می‌شود که شایسته تقدیر است.

متاسفانه برخلاف گزارشات سالانه شرکت‌ها در سایر کشورها، هیچگونه اطلاعات مالی و فروش در گزارش وجود نداشته و حتی یک رقم مالی نیز در این 116 صفحه وجود ندارد. بیشترین اطلاعات مالی که در این گزارش ارائه شده در صفحه 13 است که ارزش خالص کالای فروش رفته در ستون‌هایی مبهم به نمایش درآمده و فقط به درصد رشد فروش اشاره شده است. البته تهیه‌کنندگان گزارش به درستی در ابتدای گزارش اشاره کرده‌اند که این گزارش درباره رفتار خرید کاربر در فضای آنلاین است و به طور غیرمستقیم بیان کرده‌اند که خواننده گزارش نبایستی انتظار مشاهده ارقام مالی و فروش را داشته باشد. با توجه به فرهنگ تجاری در ایران و مرسوم نبودن اعلام ارقام مالی، نمی‌توان در این مورد از گزارش خرده گرفت اما با توجه به تعریف استاندارد گزارش سالانه شرکت‌ها در دنیا، پیشنهاد می‌شود که عنوان گزارش از "گزارش سال 1398" به "گزارش رفتار مصرف‌کننده در سال 1398" تغییر یابد.

در ادامه برای آشنایی با گزارش‌های سالانه استاندارد، گزارشات سالانه شرکت‌های مطرح جهانی را مرور می‌کنیم تا مقایسه بهتری با گزارش دیجی‌کالا داشته باشیم. همگی این شرکت‌ها از صنعت فروش آنلاین و مشابه با دیجی‌کالا انتخاب شده‌اند.

آمازون (Amazon)

کمپانی آمازون هر سال گزارشات مختلفی را منتشر می‌کند. این گزارشات شامل گزارش سالانه (Annual Report)، گزارش پایداری (Sustainability Report)، گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Reports) و بیانیه‌های مختلف مالی و اخلاقی شرکت می‌باشند.

گزارش سالانه (Annual Report)

این گزارش در چهار بخش و دقیقا طبق سرفصل‌های مشخص شده توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) منتشر می‌شود. کلیه اطلاعات اقتصادی و تجاری و صورت‌های مالی در این گزارش قابل مشاهده هستند.

گزارش پایداری (Sustainability Report)

این گزارش به فعالیت‌های اجتماعی شرکت می‌پردازد. آخرین گزارش پایداری کمپانی آمازون با عنوان "ادامه مسیر تعهد ما به پایداری" (All In: Staying the Course on Our Commitment to Sustainability) در دسامبر 2020 و در چهار فصل زیر منتشر شده است:

1. درباره آمازون
2. محیط زیست
3. افراد
4. مدیریت

گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Reports)

این گزارشات شامل اطلاعات کلی تجاری و مالی شرکت در بازه‌های سه ماهه بوده و با هدف اطلاع سرمایه‌گذاران از وضعیت جاری شرکت منتشر می‌شوند.

بیانیه‌های مالی و اخلاقی

این بیانیه‌ها به مناسبت‌های مختلف به صورت رسمی از سوی شرکت منتشر می‌شوند.

• گزارش دیجی‌کالا در برخی فصول، مشابه با گزارش پایداری آمازون می‌باشد.

ای‌بی (eBay)

کمپانی ای‌بی نسبت به آمازون، گزارشات بیشتر و متنوع‌تری منتشر می‌کند. این گزارشات شامل گزارش سالانه (Annual Report)، گزارش تاثیرات (Impact Report)، گزارش گروه ویژه افشای اطلاعات مالی مرتبط با آب و هوا (TCFD)، گزارش تجارت مجدد (Recommerce Report)، گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Reports)، خلاصه گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Highlights) و بیانیه‌های مختلف مالی و اخلاقی شرکت می‌باشند.

گزارش سالانه (Annual Report)

مانند سایر شرکت‌های هم‌رده، گزارش سالانه ای‌بی هم در چهار بخش و دقیقا طبق سرفصل‌های مشخص شده توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) منتشر می‌شود. کلیه اطلاعات اقتصادی و تجاری و صورت‌های مالی در این گزارش قابل مشاهده هستند.

گزارش تاثیرات (Impact Report)

این گزارش مشابه گزارشات پایداری سایر شرکت ها بوده و ای‌بی به دلیل نگاه گسترده‌تر به این موضوع، نام آن را گزارش تاثیرات (Impact Report) گذاشته است. آخرین گزارش تاثیرات ای‌بی مربوط به فعالیت‌های سال 2019 و در شش فصل زیر منتشر شده است:

1. کلیات
2. فرصت‌های تجاری
3. تجارت پایدار
4. فرهنگ و نیروی کار
5. مدیریت بازارگاه
6. ضمائم

گزارش گروه ویژه افشای اطلاعات مالی مرتبط با آب و هوا (TCFD)

این گزارش، داده‌های مالی ای‌بی در زمینه محیط زیست را که توسط دپارتمان ویژه‌ای از منابع مختلف جمع‌آوری می‌شوند، ارائه می‌دهد. بسیاری از داده‌های این گزارش، در گزارشات تاثیرات و سایر گزارشات ای‌بی استفاده می‌شوند. آخرین گزارش TCFD ای‌بی مربوط به سال 2019 و در چهار فصل زیر منتشر شده است:

1. مدیریت
2. استراتژی
3. مدیریت ریسک
4. داده‌ها و اهداف

گزارش تجارت مجدد (Recommerce Report)

این گزارش اطلاعاتی در زمینه یکی از هسته‌های اصلی تجارت ای‌بی یعنی فروش مجدد کالاهای دست دوم ارائه می‌دهد. آخرین گزارش تجارت مجدد ای‌بی در مارس 2021 منتشر شده است.

گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Reports)

این گزارشات شامل اطلاعات کلی تجاری و مالی شرکت در بازه‌های سه‌ماهه بوده و با هدف اطلاع سرمایه‌گذاران از وضعیت جاری شرکت منتشر می‌شوند.

خلاصه گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Highlights)

این گزارشات اطلاعات گزارشات سه‌ماهه مالی را به شکل مختصر و با دید مدیریتی ارائه می‌دهند.

بیانیه‌های مالی و اخلاقی

این بیانیه‌ها به مناسبت‌های مختلف به صورت رسمی از سوی شرکت منتشر می‌شوند.

• گزارش دیجی‌کالا در برخی فصول، مشابه با گزارش پایداری ای‌بی و در برخی فصول دیگر، مشابه با گزارش تجارت مجدد ای‌بی می‌باشد.

علی بابا (Alibaba)

کمپانی علی بابا نیز هر ساله گزارشات متعددی منتشر می‌کند. این گزارشات شامل گزارش سالانه (Annual Report)، گزارش موقت (Interim Report)، گزارش چارچوب مالی پایدار (Sustainable Finance Framework)، گزارش پایداری (ESG Report)، گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Reports)، خلاصه گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Highlights) و بیانیه‌های مختلف مالی و اخلاقی شرکت می‌باشند.

گزارش سالانه (Annual Report)

گزارش‌های سالانه علی بابا، بسیار جامع بوده و اطلاعات بسیاری را ارائه می‌دهند. آخرین گزارش سالانه این شرکت که مربوط به سال 2020 است در 386 صفحه شامل 18 فصل زیر می‌باشد:

1. ماموریت ما
2. چشم انداز و اهداف استراتژیک ما
3. ارزش‌های ما
4. سفر 20 ساله ما
5. رویدادهای مهم در سال 2020
6. علی بابا در ارقام
7. نامه‌ای از مدیرعامل ما
8. کلیات کسب و کار
9. خلاصه‌ای از اطلاعات مالی و عملیاتی
10. تحلیل و بررسی مدیریت
11. مدیران و کارمندان
12. سهامداران عمده
13. سایر اطلاعات برای سهامداران
14. معافیت‌ها
15. عوامل ریسک
16. تعاریف
17. بیانیه مالی
18. سایر اطلاعات

گزارش موقت (Interim Report)

این گزارش، اطلاعات مالی و عملیاتی را در بین سال اعلام کرده و پیش زمینه‌ای برای گزارش سالانه می‌باشد. آخرین گزارش موقت که توسط علی بابا منتشر شده است، گزارش شش‌ماهه منتهی به 31 مارس 2021 است.

گزارش چارچوب مالی پایدار (Sustainable Finance Framework)

این گزارش به بیان استراتژی‌های میان‌مدت و بلندمدت شرکت در آینده پرداخته و چارچوب کلی فعالیت‌های شرکت را در آینده ترسیم می‌کند.

گزارش پایداری (ESG Report)

آخرین گزارش پایداری علی بابا برای سال 2018 و در هفت فصل زیر منتشر شده است:

1. کلیات
2. مدیریت
3. اعتماد
4. جامعه
5. محیط
6. تفکرات نهایی
7. ضمائم

گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Reports)

این گزارشات، شامل اطلاعات کلی تجاری و مالی شرکت در بازه‌های سه ماهه بوده و با هدف اطلاع سرمایه‌گذاران از وضعیت جاری شرکت منتشر می‌شوند.

خلاصه گزارشات سه‌ماهه مالی (Financial Highlights)

این گزارشات، اطلاعات گزارشات سه‌ماهه مالی را به شکل مختصر و با دید مدیریتی ارائه می‌دهند.

بیانیه‌های مالی و اخلاقی

این بیانیه‌ها به مناسبت‌های مختلف به صورت رسمی از سوی شرکت منتشر می‌شوند.

• گزارش دیجی‌کالا در برخی فصول، مشابه با گزارش پایداری علی بابا می‌باشد.

با مشاهده گزارشات متعدد شرکت‌های جهان و مقایسه آن با گزارش دیجی‌کالا، تفاوت کمی و کیفی گزارشات مشخص است. اما توجه به دو مورد مهم است:

1. هر سه این شرکت‌ها از نوع شرکت‌های سهامی عام بوده و در بورس‌های عمده جهان فعال هستند. انتشار بسیاری از این گزارشات به دلیل الزامات قانونی بوده و طبعا دیجی‌کالا این الزامات قانونی را ندارد.
2. هرچند اطلاعات رسمی از فروش و درآمد دیجی‌کالا در دست نیست، اما حدس این مورد دشوار نیست که حجم تراکنش‌های مالی و عملیاتی این سه شرکت که در سطح جهانی و قاره‌ای فعالند قابل مقایسه با دیجی‌کالا نیست. بنابراین نبایستی انتظاری که از دیجی‌کالا داریم، مشابه با آمازون، ای‌بی یا علی بابا باشد.

در بخش دوم این مقاله، به بررسی رویکرد اطلاع‌رسانی بخش‌های مختلف در گزارش دیجی‌کالا و مقایسه آن با رویکرد سه شرکت پیشرو در این صنعت خواهیم پرداخت.