طبق این گزارش که توسط دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس تهیه شده است، در کشورهای مختلف جهان از ابزارهایی به منظور توسعه صنعتی و اقتصادی کشور استفاده می‌کنند؛ یکی از این ابزارها که در برخی از کشورهای در حال توسعه، تحولات شگرفی را پدید آورده، ایجاد و توسعه مناطق اقتصادی است. در ایران نیز از اواخر دهه 60 ، رویکرد استفاده از مناطق اقتصادی در قالب مناطق آزاد تجاری صنعتی و مناطق ویژه حراست شده که بعدها به مناطق ویژه اقتصادی تغییر نام داد، آغاز شد؛ اما با گذشت حدود ۳0 سال از اتخاذ این تصمیمات، به نظر می‌رسد به رغم کسب توفیقاتی در برخی از مناطق، اما در حالت کلی نتایج مورد نظر حاصل نشده و در اقتصاد ایران خبری از توسعه صنعتی و تحولات شگرف به دلیل ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی وجود ندارد. تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد که برخی از این کشورها به خوبی توانسته‌اند اصلاحات اقتصادی را از مناطق آزاد و ویژه شروع کنند و به سمت اقتصاد رقابتی حرکت کنند. برای یک اصلاح بزرگ ساختاری در اقتصاد برخی از کشورها با ایجاد مناطق ویژه و حرکت به سمت اقتصاد مبتنی بر توسعه صادرات توانسته‌اند تا حدودی به اهداف اقتصادی خود دست یابند و این مناطق نقش خوبی را در توسعه صادرات، افزایش اشتغال و جذب سرمایه‌گذار خارجی داشته‌اند. ایجاد مناطق ویژه اقتصادی صرفا یک ابزار اقتصادی است که فی‌نفسه نمی‌تواند مفید واقع شود بلکه باید جایگاه آن‌ها در رویکرد توسعه اقتصادی کشور به طور دقیق مشخص شده باشد. همچنین ایجاد مناطق ویژه یک سیاست بهینه دوم طبق تئوری‌های اقتصادی است و سیاست مطلوب آن است که اصلاحات عمیق ساختاری و نهادی اقتصاد در کل کشور اجرایی شود تا رشد و شکوفایی اقتصاد ملی صورت گیرد. اشاره به این نکته نیز ضروری است که در سال‌های اخیر با ایجاد توافقنامه‌های تجارت ترجیحی و اتحادیه‌های اقتصادی و گمرکی نقش این مناطق نیز کمرنگ شده است و نسل مدرن‌تر مناطق ویژه در کشورهای صنعتی پیشرفته بیشتر به سمت ایجاد پارک‌های علم و فناوری و به طورکلی به سمت تخصصی شدن حرکت کرده‌اند. ازسوی دیگر، توسعه این مناطق برای هدف‌های دیگری مورد استفاده تصمیم‌گیران و سیاسیون کشور قرار گرفته است؛ توسعه منطقه‌ای و ترجیحات محلی، کارکرد جدید مناطق اقتصادی در ایران هستند که به افزایش بی‌رویه این مناطق در محدوده‌هایی منجر شده است که فاقد زیرساخت‌های مورد نظر جهت تحقق اهداف اصلی هستند. با توجه به این معضلات، مطالعات و آسیب‌شناسی‌های متعددی پیرامون مناطق آزاد تجاری صنعتی صورت پذیرفته اما مقوله مناطق ویژه اقتصادی غالباً مغفول مانده است. از این رو ضرورت دارد تا با بررسی اهداف و عملکرد مناطق ویژه اقتصادی و مقایسه آن با سایر ابزارهای توسعه اقتصادی نظیر مناطق آزاد و شهرک‌های صنعتی، فرایندهای ایجاد و فعالیت مناطق ویژه اقتصادی مورد بازنگری قرار گیرد.

مواردی که با دانلود این گزارش می‌توانید از آن آگاهی یابید:

• مروری بر سوابق قانونی مناطق ویژه اقتصادی
• اهداف تشکیل مناطق ویژه اقتصادی
• عملکرد اقتصادی مناطق ویژه ایران
• مقایسه مناطق ویژه اقتصادی با سایر مناطق دارای معافیت
• و موارد دیگر...