مشروح میزگرد تخصصی تحقیقات بازار برای رسیدن به زندگی سالم
به مناسبت روز جهانی تحقیقات بازار که 2 می یا 12 اردیبهشت است، انجمن ایزومار بعنوان بزرگترین تشکل تحقیقات بازار دنیا با همکاری انجمنهای ملی در سطح جهان، همایشهای مختلفی را جهت معرفی تحقیقات بازار به عموم جامعه اعم از تجاری، علمی و... برگزار میکند.
در این راستا میزگرد تخصصی جهت بررسی تحقیقات بازار برای رسیدن به زندگی سالم توسط شرکت کالا کاوش کالار با همکاری انجمن تحقیقات بازاریابی ایران و انجمن تحقیقات بازار اروپا برگزار شده است که در آن جناب آقای دکتر ورقائی داروساز و مدیریت عامل شرکت کالا کاوش کالار که در زمینه تحقیقات بازار دارو و تجهیزات پزشکی فعالیت میکنند، آقای دکتر عسجدی دکترای فیزیولوژی ورزشی و دبیر بورد تغذیه مرکز عالی پزشکی فیفا و همچنین سرکار خانم مهندس حبیبی هم بنیانگذار و مدیر امور مشتریان شرکت REWISE & BAZAARNEGAR و کارشناس تحقیقات بازار حضور به هم رساندند.
مشروح این میزگرد به شرح زیر است:
دکتر ورقائی:
سلام. در سال 2022 بحث توسعه پایدار از طرف ایزومار تعریف شده است که از سال 2015 از طرف کل کشورهای دنیا در سازمان ملل تصویب شده است و این بیانیه 17 آرمان را مدنظر داشته و هدف سوم آن زندگی سالم است که در این مورد کشورها برنامهریزی دقیقی در خصوص توسعه پایدار تا سال 2030 خواهند داشت و از طرف سیاستمداران هر کشور و سازمانهای مربوطه بسیار کنترل میشود. در این جلسه در خصوص بخش Health یا سلامت این قسمت از توسعه پایدار صحبت میشود. تعاریف زیادی درباره زندگی سالم یا Healthy Life وجود دارد بطور مثال عموم مردم تصور میکنند که من سیگار نمیکشم، خوب زندگی میکنم و چقدر سالم هستم ولی تعریف زندگی سالم بسیار گسترده است. حالا شما بعنوان کسی که چندین کتاب تالیف کرده و جزء انجمن تغذیه ایران هستید، تعریف شما از زندگی سالم چه چیزی است؟
دکتر عسجدی:
تعاریف متعددی در خصوص زندگی سالم وجود دارد اما یکی از زیباترین تعاریف را WHO یا سازمان بهداشت جهانی ارائه کرده است. زندگی سالم یک طریق و روش برای ایجاد یک سری عادات در زندگی روزمره است که باعث میشود شما در زندگی روزمره احساس شادی و لذت داشته باشید. از بیماریهای سخت و شدید دور باشید و مرگ زودهنگام نداشته باشید. زندگی سالم در سه محور اصلی صحبت میکند. اولی در مورد لذت بردن از زندگی، دومی تندرستی هم از حیث جسمی و هم روحی و در نهایت جلوگیری از مرگ زودهنگام. تندرستی هم تعاریف متعددی دارد. یکی از آنها عاداتی است که افراد در روزمرگی خود دارند که باعث شکوفایی آنها میشود و نیز از لحاظ روحی و جسمی وضعیت مطلوبی داشته باشند و شکوفا شوند. شکوفایی به منزله سرکار رفتن و برگشتن به منزل نیست بلکه به معنای شکوفایی در شغل و کار، خانواده و زندگی روزمره و شادی در کل مراحل زندگی است. مورد دوم جلوگیری از مرگ زودهنگام است که در طی سالها سازمانهای بهداشتی وضعیت مرگ و میر را بهبود دادهاند. بعنوان مثال نوزادانی که تا قبل از یک سالگی فوت میکردند و یا مادران باردار در حین زایمان و یا بیماریهایی که در سنین کم افراد را درگیر میکرد. ولی الان ما با بیماریهای دیگری درگیر هستیم که باعث نگرانی شده مثلا بیماریهای واگیر مانند طاعون و وبا مهار شده و درگیر آن نیستیم اما درگیر بیماریهای غیرواگیردار مانند سرطان و نیز بیماریهای روح و روان شدهایم. در گذشته نیز به طور قطع اضطراب و افسردگی وجود داشته اما هیچ داده و اطلاعاتی موجود نیست و البته که با ماشینی شدن این روند رو به افزایش است. ما در برخی بیماریها مانند چاقی کودکان نسبت به سایر کشورها پیشرفت خوبی داشتهایم اما باید این روند را توسط ارگانهای تاثیرگذار افزایش دهیم و جای تلاش بالایی دارد که به سطح دلخواه سلامتی دست یابیم. وقتی در حوزه سلامت صحبت میکنیم تنها نگاهمان به وزارت بهداشت است و گاهی وزارت ورزش. لیکن تمام ارگانها میتوانند در بخش سلامت موثر واقع شوند و بعنوان مثال نقش خودروسازی و یا صدا و سیما برروی سلامت بسیار مهم است. تمامی ارگانها میتوانند در سلامتی و زندگی سالم اثرگذار باشند و نقش داشته باشند.
دکتر ورقائی :
میخواهیم در مورد بحث توسعه پایدار صحبت کرده و بیشتر در زمینه سلامت، کشور ما و یا کشورهای دیگر برای توسعه پایدار برای زندگی سالم برنامهریزی میکنند و نقش دیتا در آن بسیار مهم است. الان تعریفی از توسعه پایدار در زندگی سالم بفرمایید.
دکتر عسجدی:
برطرف کردن نیازها با منابع موجود به شرطی که نسلهای بعد با مشکلی مواجه نشوند و به اندازه نسل حاضر از آن بهره ببرند.
دکتر ورقائی:
در این تعریف نوعی از اخلاق مداری، برنامهریزی و صرفهجویی وجود دارد و همه چیز را در بر میگیرد.
دکتر عسجدی:
توسعه پایدار مانند میراثی است که از نسل قبل به ما رسیده و باید از آن محافظت کنیم تا نسل به نسل بدون مشکل انتقال یابد. زندگی سالم نه تنها به توسعه پایدار کمک میکند بلکه برعکس آن نیز صادق است. بعنوان مثال افرادی هستند که زندگی سالمی دارند و دغدغه فکری و جسمی در حد منطقی ندارند یا بعبارتی دچار بیماری خاص و شدید نیستند یا مرگ زودرس ندارند و از زندگی خود لذت میبرند و در تصمیمگیریها برای استفاده از منابع موجود درست عمل میکنند و نیز آموزش پذیر هستند. در یک الگو نیز توسعه پایدار به وضعیت سلامت کمک میکند به این شکل که نسل بعد مطمئن باشد که همانطور که نسل قبل از منابع موجود مانند جنگل، رودخانهها، مراتع، دامداریها و... بهرهمند شده او نیز بهرهمند خواهد شد. پس هم توسعه پایدار و هم سلامت به یکدیگر جهت بقای نسلهای بعد کمک خواهند کرد و این چرخه در کنار هم مفید است و به یکدیگر کمک میکنند.
دکتر ورقائی:
حالا به سمت تحقیقات بازار میرویم که آیا این دو قابل تجمیع هستند و میتوان آنها را به هم ربط داد یا خیر. تحقیقات بازار تعاریف آکادمیک زیادی دارد ولی تعریف عامیانه تحقیقات بازار را بفرمایید.
خانم مهندس حبیبی:
تعریف تحقیق بازاریابی به این صورت است که تحقیقات بازاریابی یک پروسه یا فرآیند است که در طول زمان انجام میشود و قسمتهای متعدد و متنوعی دارد که مهمترین آنها در جمعآوری دادهها، تجزیه و تحلیل دادهها و نهایتا تفسیر و تعبیر دادههاست و تحقیقات بازاریابی به یک پروسه یا فرآیندی اشاره میکند که در کل این سه مرحله سیستماتیک و هدفمند رو به جلو برود و معنای سیستماتیک این است که این سه مرحله حتما با برنامهریزی از قبل تعیین شده پیش برود و از روش تحقیقهای درست استفاده شود که نهایتا بتواند ما را به پاسخهای درستی برساند. تحقیقات بازاریابی باید هدفمند و ساختاریافته و مدرن باشد و تحقیقاتی نیست که به منظور خاموش کردن عطش کنجکاوی ما باشد بلکه ذره ذره اطلاعاتی که جمعآوری، تجزیه و تحلیل و تعبیر و تفسیر میشود باید هدفمند بوده و هدفش در راستای برآوردن نیازهایی باشد که احساس میشود. از طرفی در تجزیه و تحلیل اطلاعات حتما باید مدلهای تحلیلی و یا آماری در رابطه با تحقیقات کمی و مدلهای تحلیلی که در علوم اجتماعی استفاده میشود را به کار برد. تحقیقات انجام شده باید به دور از سوگیریهای شخصی، سازمانی، سیاسی و اجتماعی باشد و در اثر سوگیریها به سمتی متمایل نشود.
دکتر ورقائی:
تحقیقات بازار و تحقیقات بازاریابی با هم متفاوت هستند.
خانم مهندس حبیبی:
از مهمترین کاربردهای تحقیقات بازاریابی این است که بتواند به سهگانه برندینگ، ارتباطات و بازاریابی کمک کند و نهایتا هدف والا این است که بتواند اتفاقی را که در صنعت میافتد و چیزی که در بطن جامعه اتفاق میافتد را به هم نزدیک و نزدیکتر کند که نتیجه یک رابطه برد-برد هم برای تولید کننده و هم مصرف کننده میباشد. چرا که تولیدکننده محصولی را تولید میکند که مصرف کننده نیاز دارد و در جهت حل مشکلات مصرفکننده و تولیدکننده هم رونق و فروش در محصولات خود دارد پس هر دو طرف راضی هستند.
دکتر ورقائی:
وقتی صحبت از مارکت میشود، بازار و پول به ذهن میآید. قطعا شرکتها و سازمانها که تحقیقات بازار انجام میدهند به نفع خود فکر میکنند یا مادی و یا معنوی. شرکتها الان یک پلن و نقشهای را طراحی میکنند که مثلا مشتری من به چه چیزی نیاز دارد؟ در بلندمدت در بحث این که مشتری چطور آنها را خوب بشناسد. چطور میشود تحقیقات بازار که کارفرمایان آن تجار و شرکتهایی هستند که عموم جامعه دید چندان مثبتی به آنها ندارند، مثبت و مفید واقع شوند؟
خانم مهندس حبیبی:
در مقالهای امیلتون فریدمن اقتصاددان آمریکایی یک کسب و کار مسئولانه را توصیف میکند و اظهار میدارد وظیفه کسب و کارها سودآوری هدفمند است که در قبالش منفعتی به جامعه و کل زمین برسد. بعبارتی از نظر فریدمن یک کسب و کار مسئول، کسب و کاری نیست که به سودآوری فکر کند بلکه سودآوری کسب و کار نتیجه حل یک مشکل از مشکلات مصرف کننده یا حل کردن یک چالش از مشکلات روی زمین است. اگر ما شاهد چنین کسب و کاری در کشور باشیم میتوان گفت که یک کسب و کار مسئولانه است. تولید تابعی از مصرف است اگر مصرف کنندهها مسئولانه مصرف کردن را یاد نگیرند نهایتا تولید کنندهها هم نمیتوانند به سوی مسئولانه تولید کردن بروند. نقش سازمانها و ارگانها در آموزش مصرفکنندهها نیز بسیار مهم است. در اینجا تحقیقات بازار یک نقش واسطه یا میانجی را دارد که باید نیازهای مصرف کننده را از یک طرف و از طرف دیگر چالش و دغدغههای آنها را شناسائی و اولویت بندی کرده و بدون سوگیری به گوش تولیدکنندهای برساند که به دنبال برطرف کردن نیازهای مصرف کنندگان است. در حقیقت تحقیقات بازار تنها به تولیدکننده جهت فروش بیشتر کمک نمیکند بلکه نیازهای مصرف کننده و جامعه را شناسائی کرده و به آنها در رفع این نیازها کمک میکند.
دکتر ورقائی:
نقش تحقیقات بازار در بخش تغذیه و نوع نگرش کارفرمایان به آن چگونه است؟
دکتر عسجدی:
این روند به سوی بهبود وضعیت بوده است و آگاهی رسانی از طرف شرکتها به پزشکان متخصص و جامعه مخاطب شروع شد. تحقیقات در حوزه سلامت هم راستا با پژوهشگاههای سلامت کشور که وابسته به دانشگاههای علوم پزشکی و وزارت بهداشت است، میباشد اما توجه در این اواخر به این سمت است که نیاز واقعی را برطرف کنیم به این شکل که بعنوان مثال برای ورزشکاران و کودکان محصولاتی ارائه میشود که غیر از بحث سودآوری، از لحاظ سلامت نیز مفید بوده و تحولی را در این صنایع بوجود آوردهاند مانند انواع ماست که غیر از بحث سودآوری به مقوله سلامت نیز پرداختهاند و یا در بحث مکملها به مقوله سلامت و نوع نیاز ورزشکاران پرداخته شده است. در بحث غلات و یا ماکارونی حتی ماکارونی هایی مخصوص ورزشکاران تولید شده است و ما در این زمینهها به پیشرفت خوبی دست پیدا کردهایم و چون تولیدکننده یک نیاز را برطرف کرده است مسلما در درازمدت به سوددهی خواهد رسید. بطور کلی باید در تحقیقات بازار و تولید صبوری به خرج داد تا این درخت به بار بنشیند. این امر به واسطه تحقیقات بازار صورت گرفته که نیاز افراد را در طول زمان سنجیده و براساس این نیازها محصولات فرموله و عرضه میشوند. همچنین تحقیقات بازار باید بدون هیچگونه سوگیری انجام شود و طبق نیاز محصولات عرضه شود و سوگیری باید به حداقل برسد تا دردی از جامعه حل شود. در حوزه سلامت وزارتخانهها و سازمانها و همچنین سیاستگذاریها میتوانند موثر باشند به این شکل که برای محصولاتی که سالم نیستند مالیات بیشتر یا قوانین سخت گیرانهتری درنظر گرفته شود. بعنوان مثال برخی قهوههای آماده که میزان شیرینی بیشتری نسبت به نمونههای خارجی آن دارند که این امر سبب بالا رفتن میزان دیابت در جامعه خواهد شد.
دکتر ورقائی:
برخی کشورها بیشتر به سمت دادهها رفتهاند و برخی نیز دیتا را فراموش کردهاند در حالی که میدانند استفاده از دیتا بسیار مفید و عالی است. غیر از موردهای خاصی که از روی احساس و تجربه عمل میکنند چرا برخی کشورها و کمپانیها بیشتر به سمت دیتا میروند و برخی کمتر.
خانم مهندس حبیبی:
این موضوع یک مسئله فرهنگی است و ناشی از آگاهی افراد است. ما در سه موقعیت باید کار تحقیقات بازاریابی انجام دهیم. اول زمانی که میخواهیم سرمایهگذاری را داشته باشیم و این سرمایهگذاری بزرگ است و ریسک از دست رفتن آن را داریم. دوم زمانی که هیچ گونه اطلاعاتی در خصوص یک صنعت خاص یا بازار هدف نداریم و سوم زمانی که میخواهیم وارد تجارتی شویم که به تصویری که در خلال سالها برای خود ساختهایم اگر شکست بخوریم، ضربه وارد شود. اما در بیشتر نقاط دنیا افراد بر اساس تجربه و احساسی که نسبت به بازار مدنظر خود دارند رفتار میکنند و این بد نیست و در اکثر نقاط دنیا انجام میشود. در برخی از کشورها، قارهها و مذاهب بعلت عدم آگاهی و فرهنگ تصمیمگیری بر اساس شهود بیشتر از تصمیمگیری بر پایه دیتا و حقیقت است. در کشورهای پیشرفته تصمیمگیریها بیشتر بر اساس دیتا و در کشورهای در حال توسعه بر مبنای شهود و تجربه و احساس آنها نسبت به بازار است.
دکتر ورقائی:
این مسئله وابسته به فرهنگ و غنی بودن کشورها است و نیز این موضوع درخصوص شرکتها نیز صدق میکند که شرکتهایی که از لحاظ مالی غنی هستند تحقیقات بازار را انجام میدهند ولی شرکتهای با درآمد کم از روی تجربه و احساسشان عمل میکنند. این تفاوت را چطور میشود حل کرد؟ این تفاوت به توسعه پایدار نیز میرسد. قطعا جواب نهایی را نمیتوانیم پیدا کنیم اما یک نظر کارشناسی در این باره میتوان گفت.
دکتر عسجدی:
دیتاها سطوح مختلفی دارند و شاید برای یک کمپانی بسیار حرفهای که بودجه زیادی را مدنظر دارد سرمایهگذاری برای تحقیقات بازار و دانستن سهم بازار کار راحتتری است و باید هزینه کند. در شرکتهای کوچک ممکن است سرمایهدار تمام سرمایهاش را برای راهاندازی کمپانی قرار داده است و مجبور هستند دیتاهای کلی را استفاده کنند و دنبالهرو باشند. ولی دادهها باید تا یک سطح معینی برای تصمیم گیری در اختیار سرمایهگذار قرار گیرند. در نتیجه برای راهاندازی شرکتهای کوچک حتما باید یک سطحی از دیتا توسط دولت یا انجمنهای مختلف بصورت رایگان دراختیار آنها قرار بگیرد. بعنوان مثال پژوهشهای بزرگی در خصوص اطلس سرطان بین دهه 60 تا 80 در تمام اقلیمهای ایران صورت گرفته است که بسیار ارزشمند میباشد که میتواند به کسب و کارهای کوچک کمک کند. شاید کمپانیهای کوچک انقدر درگیر هستند که به دنبال این دیتاها نمیروند.
دکتر ورقائی:
در سایت سوبازار تعداد بسیار زیادی گزارش در حوزههای مختلف در ایران به صورت رایگان قرار دارد که برای کسب و کارها بسیار مفید هستند و بسیار حرفهای کار شدهاند.
دکتر عسجدی:
پژوهشها و دیتاهای خوبی در ایران کار شده است بعنوان مثال در مورد وضعیت فشار خون که این دادهها میتواند بسیار به صنعت دارو و نیز به شرکتهای کوچک کمک کند . مثلا برخی داروهای فشار خون اثرات جانبی دارند که برخی از مکملها و داروها میتواند آن را کم یا زیاد کند و کمپانیهایی که میخواهند آن را تولید کنند با توجه به این دیتاها میتوانند محصول مناسب را ارائه دهند. بعنوان مثال وضعیت شیوع چاقی که روبه افزایش است و میتوان در حوزه ورزش یا دستگاههای لاغری روی آن کار کرد و شرکتی که واردکننده این دستگاهها است میتواند چشمانداز آتی خود را با توجه به این دیتاها بسنجد.
خانم مهندس حبیبی:
در تائید صحبتهای آقای دکتر و شما، در ایران دیتاهای بسیار زیاد و مفیدی وجود دارد که کسب و کارهای مختلف بخواهند از آن استفاده کنند. نمونه آن سایت سوبازار است که دیتاهای بسیار مفیدی در آن ارائه میشود. الان عصر اینترنت است و همه ما با یک سرچ ساده میتوانیم به دادههای مهم و ارزشمندی دست یابیم. امروزه به قدری تعداد تحقیقات زیاد است که بعضی از آنها قیمت بالایی ندارد بعنوان مثال انواع گزارشهایی که به جای آنکه در اختیار یک برند قرار گیرد در اختیار چندین برند قرار میگیرد و در نتیجه قیمتهای بسیار مناسبی دارد. پس میتوان از تحقیقهای کوچک ولی راهگشا که به خوبی برنامهریزی شدهاند، استفاده کرد. حتی اگر به آژانسهایی که کارشان تحقیقات بازار است سفارش ندهیم، خودمان میتوانیم این تحقیقات را در جهت کمک به خود انجام دهیم.
دکتر ورقائی:
چون فرصت رو به اتمام است یک سوال مشترک دارم. راهکار ایجاد توسعه پایدار در زمینه دیتا در جهان چیست و امروزه مسئله دیتا بسیار مهم است و بسیاری از مسائل از دیتا نشات میگیرد. این که یک کشوری قرنها چند کشور را مستعمره داشته از نظر من دیتای آن کشور که در تاریخ جمع شده باعث پیروزی آن شده است. پیشنهاد شما چیست تا بقیه بتوانند دیتا را داشته باشند.
خانم مهندس حبیبی:
نیاز ما به دیتا مختص یک زمان خاص و مشخص نیست. همه ما در طول زندگی شخصی و شغلی خود، کسب و کارها در طی چرخه کاری خود به انواع بسیار متفاوتی از دیتاها نیاز دارند. لازمه زنده بودن هر محصول و کسب و کاری این است که بتواند در طول زمان در بازار همواره نیازی از مصرف کننده را برآورده نماید که همچنان نیاز مصرف کننده باشد و برای این کار لازم است تا در طول زمان تحقیقات بازار انجام پذیرد، بازار شناخته شود و شبکه توزیع نیز شناخته شود و نیازهای کره زمین،حیوانات، ترندهایی که در دنیا وجود دارد نیز شناخته شود و در نتیجه فرآیند تحقیقات بازار باید بصورت یک فرآیند پیوسته در طول زمان بصورت مرتب انجام شود.
دکتر عسجدی:
در توسعه پایدار قرار بر این است تا از منابع به نحوی استفاده شود که نسلهای بعد نیز بتوانند بدون دغدغه از آن استفاده کنند. منابع تنها آب، منابع فسیلی و... نیستند. یکی از این منابع دیتا است که برای آن هزینههایی مانند زمان، کاغذ و... استفاده شده است پس این دادهها باید در بانکهایی قرار گیرد تا نسلهای بعد بتوانند از آن استفاده کنند. بعنوان مثال شجره نامه که خانوادهای دارد و چندین نسل میتوانند از آن استفاده کنند و بعضی افراد اصلا نمیدانند چون هیچ دیتایی ندارند. یا اطلاعات راجع به وضعیت غذایی هخامنشیان که چون در تاریخ و در باروهای تخت جمشید ثبت شده است، عموم جامعه از آن اطلاع داشته و استفاده میکنند. چون دیتا ثبت شده است و در برخی دورهها هیچ دادهای وجود ندارد چون ثبت نشده است. ما در مقابل دیتاها مسئول هستیم. دیتایی که ما داریم خام است و میتواند آنالیز شود. پس ما در برابر دیتا به خاطر توسعه پایدار مسئول هستیم و دیتای خام میتواند منتقل شود. مثلا وضعیت سایز قلبی ورزشکاران ثبت میشود و ما بعد از 50 سال میتوانیم از آن استفاده کنیم و از مکانیزم سلولی بهره ببریم یا بیماریی را درمان کنیم. پس برای توسعه پایدار نیاز داریم یک سری دیتاها را به نسلهای آینده واگذاریم و این برعهده کمپانیها، مراکز تحقیقاتی، شرکتها، پژوهشگاهها و دانشگاهها است.
دکتر ورقائی:
صحبت پایانی این است که خوشبختانه اخیرا در ایران گزارشات سالانه خوبی به رایگان ارائه میدهند. دیتاها مختص یک شرکت یا ارگان نیستند بلکه بعنوان مثال استارتاپهایی که گسترش پیدا کردهاند اطلاعات خود را در اختیار شرکتهای کوچکتر قرار میدهند.
دکتر عسجدی:
نگاه به وضعیت سلامت و تحقیقات بازارش به طوری که میدانید حل موضوع و مشکل وضعیت سلامت دغدغه روز باشد چون خیلی مهم است.
ویدئوی این سمینار بعنوان یکی از نشستهای رسمی ایزومار به مناسبت روز جهانی تحقیقات بازار (2 می یا 12 اردیبهشت) توسط ایزومار منتشر میشود.